Vấn nạn thực phẩm bẩn và các giải pháp ngăn ngừa

“Con đường từ dạ dày tới nghĩa địa chưa bao giờ trở nên ngắn và dễ dàng đến thế” - đó là câu nói đầy chua xót và thể hiện rõ sự bất an trước tình trạng mất an toàn thực phẩm hiện nay. Đây là nỗi lo chung của tất cả người dân khi hằng ngày, hằng giờ phải sử dụng các loại thực phẩm mà họ không biết được nó có sạch hay không.

Tình hình ngộ độc thực phẩm

Tình hình ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm diễn ra khá nghiêm trọng ở một số địa phương.

Theo thống kê của của Bộ Y tế, từ năm 2004-2009 đã có 1.058 vụ ngộ độc thực phẩm (NĐTP), trung bình 176,3 vụ/năm, số người bị NĐTP là 5.302 người/năm, số người chết là 298 người (49,7 người/năm), tính trung bình tỷ lệ người bị NĐTP cấp tính là 7,1 người/100 ngàn dân/năm. Năm 2009 có 152 vụ ngộ độc thực phẩm với 5.212 người mắc và 31 người tử vong. So sánh với năm 2008, số vụ ngộ độc/năm 2009 giảm 53 vụ (25,9%); số người mắc giảm 2.616 người (33,4%); số người đi viện giảm 1.888 người (31,3%); và số người bị tử vong giảm 26 trường hợp ( 42,6%).

Tôm bơm tạp chất để tăng trọng lượng bán cho khách hàng. Ảnh minh hoạ: Internet

Giai đoạn 2011–2016, đã ghi nhận 7 bệnh truyền qua thực phẩm làm 4.012.038 ca mắc bệnh với 123 người chết. Trung bình mỗi năm có 668.673 ca bệnh và 21 người chết. Bệnh ung thư mỗi năm có khoảng 70 nghìn người chết và hơn 200 nghìn ca phát hiện mới, trong đó có một phần nguyên nhân từ việc sử dụng thực phẩm không an toàn.

Năm 2017, cả nước ghi nhận 139 vụ ngộ độc thực phẩm với 3.869 người mắc giảm 27 vụ và 438 người mắc so với năm 2016. Số người tử vong do ngộ độc thực phẩm là 24 người, tăng 12 người so với năm 2016, trong đó có 11 người ngộ độc methanol trong rượu, 10 người do độc tố tự nhiên (cá nóc, cóc…), 3 trường hợp chưa xác định nguyên nhân.

Trong 3 tháng đầu năm 2018, trên phạm vi cả nước Tổng cục Thống kê đã ghi nhận xảy ra 20 vụ ngộ độc thực phẩm, làm 502 trường hợp bị ngộ độc thực phẩm trong đó có 3 người đã tử vong.

Nguyên nhân gây mất vệ sinh an toàn thực phẩm

Thực phẩm nhiễm vi sinh độc hại là một nguyên nhân chính yếu gây nhiều trường hợp ngộ độc thực phẩm tập thể.

Các hoá chất không được phép sử dụng nhưng vẫn được người sản xuất, kinh doanh sử dụng trong chăn nuôi, bảo quản, chế biến thực phẩm như: formol, hàn the, màu công nghiệp đặc biệt phẩm Sudan,…

Các hoá chất được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm, nhưng lại được dùng quá hàm lượng cho phép như: các chất tạo ngọt tổng hợp, chất bảo quản chống mốc, chất chống oxy hoá…

Dư lượng thuốc trừ sâu, diệt nấm, kim loại nặng trên rau quả vượt quá mức cho phép.

Chất độc gốc tự nhiên trong một số thuỷ sản như cá nóc, mực xanh…, trong một số thực phẩm như măng, sắn, độc tố sinh học biển gây tiêu chảy, gây mất trí nhớ, gây liệt cơ trong nhuyễn thể hai mảnh vỏ.

Chất độc sinh ra trong quá trình bảo quản không tốt như các loại hạt ngô, đậu tương, lạc, hat dẻ bị mốc.

Chất độc gốc môi trường: kim loại nặng, dioxin ….

Một số giải pháp

Rõ ràng là trong tình hình hiện nay, chất lượng một số nông thủy sản và thực phẩm chế biến càng phải được đánh giá nghiêm túc để nâng cao mặt mạnh và giảm tối đa những yếu kém tồn tại.

Về phía người tiêu dùng

 Người tiêu dùng phải tự bảo vệ mình, mua thực phẩm bằng kiến thức, kỹ năng chứ không nên mua bằng niềm tin, bằng mắt. Cần phải bỏ thói quen ăn, uống và sử dụng các loại thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ cũng như chất lượng sản phẩm, không được kiểm tra về VSATTP. Chúng ta nên lựa chọn thực phẩm có chất lượng, thay vì lựa chọn bằng hình thức, mẫu mã. Khi mua thực phẩm cần quan tâm đến:

• Thương hiệu
• Thời hạn sử dụng
• Các chỉ tiêu dinh dưỡng và chỉ tiêu liên quan đến VSATTP ghi trên nhãn hàng.

Về phía nhà sản xuất

 Đối với các mặt hàng xuất khẩu, nhà sản xuất bắt buộc vừa phải tuân thủ những quy định về chất lượng sản phẩm của nước nhập khẩu, vừa được sự giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng trong nước. Do đó, chất lượng thực phẩm hầu hết đạt yêu cầu.

 Đối với việc sản xuất cho tiêu dùng trong nước thì sự giám sát về mặt nhà nước ít khắt khe hơn. Người sản xuất tự công bố chất lượng mặt hàng, cho nên đạo đức trong sản xuất, phương châm vì sự an toàn cho người tiêu dùng sẽ đóng vai trò chủ đạo trong quyết định chất lượng hàng hóa. Thực tế, nhiều cơ sở sản xuất kinh doanh chạy theo lợi nhuậ, không quan tâm đến quyền lợi của người tiêu dùng.

Để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm nhà sản xuất cần:

• Tuân thủ các quy định về VSATTP trong sản xuất và lưu hành sản phẩm đúng theo tiêu chuẩn chất lượng đã công bố hoặc đã được chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy.
• Không được sử dụng hoá chất phụ gia ngoài danh sách cho phép, nguyên liệu, hoá chất phụ gia không có nguồn gốc rõ ràng.
• Tuân thủ hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến trong sản xuất để tạo ra được sản phẩm đảm bảo VSATTP có sức cạnh tranh mạnh, đáp ứng ngày càng cao an toàn cho người tiêu dùng.

Về phía quản lý Nhà nước

Trên cơ sở các luật, pháp lệnh, nghị định thi hành, chính phủ cần xem lại phương thức tổ chức quản lý về mặt nhà nước để giảm bớt chồng chéo, ít nhiều ảnh hưởng xấu đến hiệu quả đảm bảo chất lượng thực phẩm xuất khẩu và tiêu dùng trong nước.

Thường xuyên thông tin rộng rãi cho cả người sản xuất và người tiêu dùng những vấn đề liên quan đến chất lượng thực phẩm sản xuất và lưu hành trong và ngoài nước.

Có những biện pháp có hiệu quả buộc người sản xuất, người bán phải luôn tuân thủ các quy định về chất lượng sản phẩm hàng hóa.

Kiểm soát chặt chẽ các loại thuốc thú y, hóa chất phụ gia thực phẩm đang được bày bán trên thị trường, tránh tình trạng người mua lẫn người bán đều không hiểu bản chất và đặc trưng hoá chất sử dụng.

Thực chất đảm bảo VSATTP chỉ có thể giải quyết được tốt nếu có những biện pháp đồng bộ từ mọi người chúng ta, từ người quản lý, người sản xuất, đến người tiêu dùng đều phải đồng lòng thực hiện với mục tiêu giữ gìn sức khoẻ cho thế hệ chúng ta hôm nay và cả thế hệ con cháu chúng ta ngày mai.

Theo phân tích của chuyên gia Agritech

(Tham khảo: trungtamnghiencuuthucpham.vn, vtv.vn, cafef.vn, mard.gov.vn)