Nông sản Việt “ế” do đâu?

Việt Nam được đánh giá là nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới với nhiều mặt hàng có giá trị hàng tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, những năm gần đây nhiều mặt hàng nông sản khó xuất khẩu và liên tục kêu gọi người tiêu dùng giải cứu. Vậy nguyên nhân do đâu?

Thiếu thông tin thị trường

Thông tin định hướng thị trường sản xuất nông nghiệp là hết sức cần thiết, nhất đối với sản xuất nông nghiệp hiện nay. Thực tế, lâu nay nền nông nghiệp nước ta sản xuất không theo nhu cầu thị trường. Nông dân thấy giá cao là đổ xô vào nuôi, trồng mà ít quan tâm đến nhu cầu thị trường như thế nào, bán đi đâu và làm thế nào để tiêu thụ sản phẩm một cách bền vững.  

Nước chúng ta là một nước nông nghiệp, có 70% dân số sản xuất nông nghiệp nhưng cả Bộ NN&PTNT và Bộ Công Thương đều không có cơ quan phân tích thông tin thị trường.Trong khi đó người sản xuất cũng như doanh nghiệp xuất khẩu nông sản luôn cần có thông tin thị trường.

Muốn tăng khả năng tiêu thụ và xuất khẩu hàng hóa nông sản Việt Nam, thì cần phải có các giải pháp nghiên cứu thị trường. Thế nhưng, nhà quản lý thì cứ mãi loay hoay với các chính sách cơ chế để giải quyết các mối khúc mắc của ngành nông nghiệp. Còn người nông dân, chủ thể chính của sản xuất nông nghiệp lại luôn ở tình trạng “mù tịt thị trường”. Chính vì vậy. người sản xuất thường bị ép giá ở mức thấp nhất, trong khi người tiêu dùng phải mua giá cao, lợi ích chảy hết vào túi thương lái.

Điểm mạnh của nông sản Việt Nam là có nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu có giá trị. Thế nhưng các doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia xuất khẩu nông sản, thực phẩm thì lại rất ít coi trọng và kịp thời cập nhật thông tin thị trường.  Một phần do từ trước đến nay, Việt Nam chủ yếu xuất nông sản thô qua đường tiểu ngạch, không bị xét giấy tờ dẫn đến hiện nay. Chính vì vậy, nhiều nông sản Việt bị một số thị trường xuất khẩu cảnh báo.

Bày tỏ quan ngại khi đánh giá về khả năng xuất khẩu của hàng hóa nông sản Việt Nam, chuyên gia Nguyễn Thị Thành Thực, người có hơn 20 năm tham gia thị trường xuất khẩu và tham vấn cho nhiều doanh nghiệp hoa quả, nông sản giữa Việt Nam và Trung Quốc, cho rằng chúng ta đang bị động trong việc nắm bắt thông tin thị trường và tiêu thụ nông sản. Theo bà Thực thì bình thường khi muốn bán bất cứ hàng hóa gì, người bán cần đưa hàng ra chợ. Trong giai đoạn hiện nay, “chợ” nông sản lớn nhất thế giới vẫn là thị trường Trung Quốc, nhưng tại đây, các doanh nghiệp Việt Nam thường không có gian hàng. Trong khi đó các thương lái Trung Quốc đều hiểu rất rõ các sản phẩm nông nghiệp Việt Nam. Họ biết mùa nào nên thu mua sản phẩm gì, ở đâu nên từ đó tạo ra cho người nông dân tâm lý trông chờ thương lái trong thu mua, xuất khẩu nông sản. Điều này khiến chất lượng cũng như thị trường xuất khẩu nông sản của Việt Nam không tăng trưởng như kỳ vọng.

Bà Nguyễn Thị Thành Thực nêu ý kiến về cách tiêu thụ của nông sản Việt

trên kinh nghiệm 20 năm làm thương lái. Ảnh: vnexpress.net

Chuỗi cung ứng quá yếu và rời rạc

Một điểm yếu còn tồn tại của nông nghiệp Việt Nam là tính liên kết sản phẩm, liên kết yếu dẫn đến những bất cập của toàn ngành nông nghiệp hiện nay.

Thời gian qua, mặc dù chúng ta đã triển khai nhiều biện pháp, nhưng mối liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp còn yếu, rời rạc và hiệu quả thấp. Nguyên nhân do sản xuất manh mún, nhỏ lẻ; doanh nghiệp mới chỉ tham gia ở khâu trung gian phân phối sản phẩm mà chưa trực tiếp đồng hành với nông dân ở các khâu quan trọng: Lập kế hoạch sản xuất, thu hoạch, chế biến, bảo quản, tiêu thụ… Vì thế hay xảy ra tình trạng mất cân bằng cung - cầu.

Và một thực tế buồn là cho dù là nông dân hay doanh nghiệp thì đều nghi ngại, thiếu tin tưởng khi tham gia ký kết sản xuất, tiêu thụ theo chuỗi. Mặc dù đã ký cam kết, hợp đồng sản xuất, thu mua, tiêu thụ đầu ra thì cả hai bên đều rất dễ phá vỡ hợp đồng. Những năm vừa qua có rất nhiều doanh nghiệp, công ty đến ký hợp đồng sản xuất với người nông dân nhưng sau đấy “chạy làng”, hay chỉ thu mua nhưng với giá thấp hơn trong hợp đồng và vài năm sau chưa trả tiền cho người dân.Về phía nông dân thì khi thương lái bên ngoài trả giá thì bán cho thương lái, khi giá thấp quay lại bán cho công ty. Giữa doanh nghiệp và người sản xuất chưa có sự giằng buộc chặt chẽ. Để chuỗi cung ứng có hiệu quả và bền vững, cả doanh nghiệp và người nông dân cần phải có sự thông cảm với nhau, cùng nêu cao trách nhiệm trên tinh thần hỗ trợ lẫn nhau.

Và một thực tế nữa là Hợp tác xã có vai trò quan trọng trong chuối liên kết sản xuất thì lại chưa thực sự được quan tâm. Hợp tác xã chính là cầu nối giữa người nông dân và doanh nghiệp. Bởi người nông dân có nguồn cung nhưng nếu đầu ra mờ mịt thì biết bán cho ai, còn doanh nghiệp lại biết thị trường nhưng để kết nối với nhà sản xuất thì hầu như họ không tự làm được. Khi nâng cao được vai trò của các hợp tác xã, chắc chắn bài toán đầu ra cho nông sản sẽ có lời giải hiệu quả.

Theo chuyên gia Agritech

(Tham khảo: vov.vn, cafef.vn, vnexpress.net)