Lợi nhuận lớn từ nuôi cá tra, người dân ồ ạt phá ruộng vườn, đào ao. Nguy cơ gì đang chờ đợi họ ?

Thời gian gần đây, giá cá tra ở đồng bằng sông Cửu Long liên tục tăng, giúp người nuôi cá đạt lợi nhuận cao. Nhiều vùng nông dân đang ồ ạt phá ruộng vườn, đẩy mạnh đào ao nuôi cá kiếm lời, bất chấp những rủi ro, thậm chí vi phạm pháp luật.

 1.Ồ ạt mở rộng diện tích ao nuôi

Tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long giá cá tra đang tăng mạnh. Hiện nay, giá cá tra thịt loại I là 32.000 đồng/kg và cá tra giống (loại 30 con/kg) có giá 72.000 đồng/kg.Với mức giá này, người dân nuôi cá tra thịt lãi ít nhất 6.000 đồng/kg và nuôi cá giống lãi ít nhất 40.000 đồng/kg. Đây là mức lãi cao trong bối cảnh nhiều năm thua lỗ. Lợi nhuận từ việc nuôi cá tra thịt, cá tra giống ở mức cao khiến nhiều hộ nông dân muốn mở rộng diện tích nuôi để đỡ lỗ.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, diện tích nuôi cá tra công nghiệp quý I năm 2018 ước tính đạt 3.900 ha, tăng 2,1% so với cùng kỳ năm trước.

Tại tỉnh Đồng Tháp, từ đầu năm 2018 đến nay, có hơn 100ha đất bị người dân đào ao nuôi cá tra; trong đó có khoảng 60ha đất lúa. Trên các cánh đồng lúa đang xanh tốt, nhiều máy xúc đang hì hục đào ao nuôi cá. Huyện Tân Thành và thị xã Hồng Ngự là nơi có diện tích đất lúa bị người dân chuyển đổi sang nuôi cá tra nhiều nhất.

Hiện diện tích nuôi cá tra giống trên địa bàn toàn tỉnh là gần 800 ha, tập trung chủ yếu ở huyện Tân Hưng, một phần ở huyện Vĩnh Hưng và Thạnh Hóa. 

Bất chấp khuyến cáo, nông dân H.Tân Hưng vẫn ồ ạt đào đất ruộng làm ao nuôi cá tra giống. Ảnh: Internet.

2. Thị trường xuất khẩu cá tra

 Hiện nay thị trường xuất khẩu chính của cá tra Việt Nam là Mỹ, EU, Mexico và Trung Quốc.

Đối với thị trường Mỹ, tính riêng tháng 2/2018, giá trị xuất khẩu cá tra giảm nhẹ 4,3% so với cùng kỳ năm trước đạt 15,9 triệu USD. Các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sang thị trường Mỹ vẫn còn nhiều lo lắng về chương trình thanh tra cá da trơn và thuế chống bán phá giá. Điều này cho thấy, việc xuất khẩu cá tra sang thị trường Mỹ đang gặp nhiều khó khăn và thách thức.

Tại thị trường EU giá trị xuất khẩu cá tra vẫn tiếp tục giảm. Trong đó giá trị xuất khẩu sang Hà Lan và Italy ổn định nhưng xuất khẩu sang thị trường Anh, Đức, Bỉ giảm sâu thêm. Với tình hình tiếp diễn như hiện nay, dự báo xuất khẩu cá tra sang EU trong quý II/2018 giảm 30% so với cùng kỳ năm trước. 

Trong khi ở các thị trường nhập khẩu lớn cá tra của Việt Nam là Mỹ và EU đều giảm sâu thì từ đầu năm đến nay, việc xuất khẩu sang Trung Quốc lại tiếp tục tăng trưởng mạnh. 

3. Hệ lụy của việc mở rộng diện tích nuôi

- Việc ồ ạt mở rộng diện tích nuôi mà chưa có liên kết tiêu thụ sản phẩm mà đã vội vàng đào ao xuống giống dẫn đến cung vượt cầu. Trở lại thời điểm năm 2000, ĐBSCL cũng đã từng xảy ra "cơn sốt" đào ao nuôi cá tra. Tuy nhiên, chỉ được vài năm, diện tích cá tra tăng nhanh dẫn đến dư thừa nguồn nguyên liệu khiến giá cá tra xuống thấp. Hàng loạt người nuôi cá tra phá sản, treo ao vì lỗ kéo dài.

- Do việc mở rộng diện tích nuôi ồ ạt trong thời gian ngắn nên dẫn đến tình trạng khan hiếm cá giống. Giá cá giống được đẩy lên cao, chất lượng cá giống khó được đảm bảo. Bà con rất dễ mua phải cá giống kém chất lượng.

- Việc mở rộng diện tích nuôi trong khi người nuôi cũng chưa được tập huấn kỹ thuật rất dễ dẫn đến khó kiểm soát các bệnh như gan thận mủ, xuất huyết, trắng gan, trắng mang…

- Bên cạnh đó, việc thả nuôi không theo quy hoạch tiềm ẩn nhiều nguy cơ ô nhiễm môi trường do nguồn nước sử dụng nuôi và nước thải được lấy, xả trực tiếp từ các sông, kênh rạch ra bên ngoài, không có ao xử lý nước thải…

- Hiện nay tại các địa phương đang siết chặt diện tích ao nuôi cá tra trong vùng chuyên canh lúa. Nếu phát hiện người dân tự ý mở rộng diện tích ao nuôi sẽ lập biên bản và xử lý vi phạm theo luật 

2. Vi phạm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được công bố;

3. Không sử dụng đất, sử dụng đất không đúng mục đích.

Nếu muốn chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ trồng lúa sang nuôi trồng thủy sản thì phải được phép của Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trước khi thực hiện. Cụ thể tại khoản 1 Điều 57 luật này quy định như sau:

1. Các trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất phải được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền bao gồm:

a) Chuyển đất trồng lúa sang đất trồng cây lâu năm, đất trồng rừng, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối; b) Chuyển đất trồng cây hàng năm khác sang đất nuôi trồng thủy sản nước mặn, đất làm muối, đất nuôi trồng thủy sản dưới hình thức ao, hồ, đầm;

Đối với hành vi sử dụng đất sai mục đích sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt tiền theo quy định tại khoản 2 Điều 6 Nghị định số 102/2014/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực đất đai, cụ thể:

Điều 6. Chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép: 2. Chuyển mục đích sử dụng sang đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối thì hình thức và mức xử phạt như sau:

a) Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng nếu diện tích đất chuyển mục đích trái phép dưới 0,5 héc ta.

b) Phạt tiền từ trên 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng nếu diện tích đất chuyển mục đích trái phép từ 0,5 héc ta đến dưới 03 héc ta.

c) Phạt tiền từ trên 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng nếu diện tích đất chuyển mục đích trái phép từ 03 héc ta trở lên.

Khuyến cáo bà con:

- Không nên tự ý mở rộng diện tích nuôi cá tra nằm ngoài vùng quy hoạch của địa phương. Chỉ mở rộng khi được phép của Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

 Bà con cần có sự nghiên cứu kỹ cơ sở đặc điểm sinh thái, công nghệ nuôi và quy mô phù hợp theo hướng đảm bảo năng suất và hiệu quả kinh tế lâu dài.

- Thực hiện nghiêm túc các yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm trong nuôi trồng, phấn đấu theo các mô hình sản xuất tiên tiến hiện nay. Đảm bảo theo các tiêu chuẩn VietGAP, BAP, Global GAP, ASC… để đủ tiêu chuẩn xuất khẩu vào nhiều thị trường khác nhau, tránh tình trạng phụ thuộc quá lớn vào một vài thị trường.

- Người nuôi cần liên kết với các công ty chế biến để có đầu ra ổn định.

Theo phân tích của chuyên gia Agritech

(Tham khảo: thuysanvietnam.com.vn, vietnambiz.vn, cafef.vn)